Kvartað var yfir úrskurðum dómsmálaráðuneytisins sem staðfesti ákvarðanir forstöðumanns Fangelsisins Litla-Hrauni um að synja beiðni um heimsókn í fangelsið. Laut kvörtunin m.a. að rökstuðningi fyrir niðurstöðunum.
Með hliðsjón af gögnum málsins, lagagrundvelli þess og rökstuðningi ráðuneytisins í svari til umboðsmanns var ekki tilefni til að gera athugasemdir við að rökstuðningur ráðuneytisins hefði verið takmarkaður á grundvelli stjórnsýslulaga þar sem nauðsynlegt hefði verið að takmarka aðgengi viðkomandi að upplýsingum frá Fangelsismálastofnun. Af svörum ráðuneytisins og gögnum málsins varð ráðið að synjun við beiðni um heimsókn sona hafi byggst á málefnalegum sjónarmiðum og hagsmunir hans hafi verið metnir með tilliti til annarra hagsmuna að baki málinu. Ekki voru forsendur fyrir umboðsmann til að líta svo á að það mat sem lá til grundvallar ákvörðuninni hefði bersýnilega verið óforsvaranlegt.
Umboðsmaður lauk málinu með bréfi 4. desember 2023.
Vísað er til kvörtunar yðar, f.h. A, til umboðsmanns Alþingis 15. maí sl. yfir úrskurðum dómsmálaráðuneytisins, kveðnum upp 16. febrúar þess árs, þar sem staðfestar voru ákvarðanir forstöðumanns Fangelsisins Litla-Hrauni um að synja beiðni umbjóðanda yðar um heimsókn sona hans í fangelsið. Kvörtunin laut m.a. að rökstuðningi fyrir téðum niðurstöðum.
Í tilefni af kvörtuninni var dómsmálaráðuneytinu ritað bréf 19. júní sl. þar sem þess var óskað að ráðuneytið veitti nánari skýringar á mati þess að skilyrðum 3. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, sbr. 17. gr. sömu laga og 3. mgr. 95. gr. laga um fullnustu refsinga nr. 15/2016, um takmörkun á efni rökstuðnings, væri fullnægt í málinu. Svar ráðuneytisins og gögn málsins bárust umboðsmanni 21. júní sl. Athugasemdir yðar bárust 31. ágúst sl.
Samkvæmt 1. mgr. 45. gr. laga nr. 15/2016 getur fangi sem afplánar í lokuðu fangelsi fengið heimsóknir frá fjölskyldu og vinum ef aðstæður í fangelsi leyfa og slíkt telst gagnlegt sem þáttur í refsifullnustu hans. Í 46. gr. laganna er mælt fyrir um takmarkanir á heimsóknum. Samkvæmt 1. mgr. greinarinnar getur forstöðumaður fangelsis m.a. ákveðið að banna tilteknum mönnum að heimsækja fanga ef nauðsynlegt þykir til að viðhalda ró, góðri reglu og öryggi í fangelsi og til að koma í veg fyrir refsiverðan verknað eða ef ástæða er til að ætla að heimsóknin verði misnotuð að öðru leyti. Í niðurlagi málsgreinarinnar segir að rökstyðja skuli slíka ákvörðun skriflega.
Í 3. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 er kveðið á um heimild til að takmarka efni rökstuðnings stjórnvaldsákvörðunar að því leyti sem vísa þarf til gagna sem aðila máls er ekki heimill aðgangur að, sbr. 16. og 17. gr. laganna. Heimild til að takmarka efni rökstuðnings samkvæmt ákvæðinu ræðst því af þeim atriðum sem upp eru talin í 16. og 17. gr. stjórnsýslulaga sem og sérlögum ef við á. Í 95. gr. laga nr. 15/2016 er fjallað um kæruleiðir og aðgang að gögnum vegna ákvarðana sem teknar eru samkvæmt lögunum. Í 3. mgr. greinarinnar er sérstaklega kveðið á um heimild til að halda gögnum og upplýsingum frá fanga teljist slíkt nauðsynlegt með tilliti til öryggis fangelsis, brotaþola, vitna eða annarra sem tengjast máli fanga, annarra fanga eða annarra sérstakra ástæðna. Ákvæðinu er því í meginatriðum ætlað að verja svipaða hagsmuni og 17. gr. stjórnsýslulaga. Þar sem um undantekningar frá rökstuðningsskyldunni er að ræða ber að skýra þær þröngt og verða stjórnvöld að sýna fram á að hagsmunir aðilans annars vegar og aðrir hagsmunir sem undir eru í málinu hins vegar hafi verið metnir áður en ákvörðun er tekin um að takmarka rétt aðila til aðgangs að gögnum málsins.
Með hliðsjón af lagagrundvelli málsins sem og rökstuðningi ráðuneytisins í svari til umboðsmanns, og að virtum þeim gögnum málsins sem mér hafa borist, tel ég ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við að rökstuðningur ráðuneytisins hafi verið takmarkaður á grundvelli 3. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga þar sem nauðsynlegt hafi verið að takmarka aðgengi A að upplýsingum frá Fangelsismálastofnun með vísan til 3. mgr. 95. gr. laga nr. 15/2016 og 17. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
Af svörum ráðuneytisins og gögnum málsins verður ráðið að synjun við beiðni umbjóðenda yðar um heimsókn sona sinna hafi byggst á málefnalegum sjónarmiðum og hagsmunir hans hafi verið metnir með tilliti til annarra hagsmuna að baki málinu, og þá með hliðsjón þeim ákvæðum laga nr. 15/2016 sem eiga við um heimsóknir til fanga og lagasjónarmiða sem þau byggjast á. Að því virtu tel ég mig ekki hafa forsendur til að líta svo á að það mat sem liggur ákvörðuninni til grundvallar hafi verið bersýnilega óforsvaranlegt. Tek ég í því sambandi fram að staða umboðsmanns við endurskoðun matskenndrar ákvörðunar er önnur en þeirra stjórnvalda sem hana tóku.
Lýk ég því meðferð minni á kvörtun yðar með vísan til a-liðar 2. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis.