I
Vísað er til kvörtunar yðar 21. desember 2023 yfir úrskurði innviðaráðuneytisins 13. nóvember þess árs í máli nr. [...] þar sem staðfest var ákvörðun sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu um gildistíma ökuréttinda yðar. Í kvörtuninni er gerð athugasemd við það að við endurnýjun á auknum ökuréttindum hafi gildistími annarra ökuréttinda yðar, þ.e. fólksbíla- og mótorhjólaökuréttinda, verið styttur. Gildistíminn hafi áður verið til 70 ára aldurs yðar en sé núna í 15 ár frá útgáfudegi ökuskírteinisins.
Gögn málsins bárust umboðsmanni 12. janúar 2024 samkvæmt beiðni þar um. Með bréfi 20. febrúar sl., var þess óskað að ráðuneytið lýsti afstöðu sinni til kvörtunarinnar auk þess sem óskað var nánar tiltekinna skýringa. Umbeðnar skýringar bárust umboðsmanni 15. mars sl. Engar athugasemdir bárust frá yður. Þar sem þér fenguð afrit af framangreindum bréfum er ekki þörf á að rekja efni þeirra nánar nema að því leyti sem þýðingu hefur fyrir niðurstöðu málsins.
II
1
Í 60. gr. umferðarlaga nr. 77/2019 er fjallað um gildistíma ökuskírteinis. Þar kemur fram í 3. mgr. að gildistími fullnaðarskírteinis sé 15 ár fyrir nánar tilgreinda flokka, auk þess sem gerð er grein fyrir undantekningum frá reglunni, þ.e. tilvik þar sem gildistími skírteinis er styttri en 15 ár. Í umfjöllun um einstakar greinar í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 77/2019 kemur m.a. fram að lagt sé til að grundvallarreglur um gildistíma ökuskírteinis verði lögfestar í samræmi við tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2006/126/EB um ökuskírteini(þskj. 231 á 149. löggjafarþingi 2018-2019, bls. 91).
Í eldri umferðarlögum nr. 50/1987 kom fram í 3. mgr. 51. gr. að fullnaðarskírteini gilti í 15 ár, sbr. 1. gr. breytingarlaga nr. 152/2012. Í greinargerð með frumvarpi því sem varð að lögum nr. 152/2012 kemur m.a. eftirfarandi fram:
Tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2006/126/EB frá 20. desember 2006 um ökuskírteini var tekin upp í EES-samninginn með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 29/2008 hinn 14. mars 2008. Í tilskipuninni kemur fram að reglur um ökuskírteini séu veigamikill þáttur í sameiginlegri stefnu í flutningamálum, þær auki umferðaröryggi og auðveldi frjálsa för fólks sem tekur sér búsetu í öðru aðildarríki en ríkinu þar sem skírteinið er gefið út. Þar eð notkun einstaklingsfarartækja er mikil stuðlar það að frjálsri för og staðfesturétti fólks að hafa ökuskírteini sem er viðurkennt í gistiaðildarríki. Þrátt fyrir framfarir, sem hafa orðið með því að samræma reglur um ökuskírteini, er enn verulegur munur milli aðildarríkjanna á reglum um það hve oft skuli endurnýja ökuskírteini og um undirflokka ökutækja, sem þarf að samræma betur.
Með 1. gr. frumvarpsins er lögð til sú breyting á gildandi lögum að fullnaðarskírteini gildi ekki lengur þar til hlutaðeigandi er fullra 70 ára heldur einungis í 15 ár frá útgáfu þess. Lög þessi skulu þó ekki hafa áhrif á ökuréttindi sem hafa verið veitt eða verið aflað fyrir gildistökudag laganna. Gildistökuákvæðið er miðað við gildistöku 19. janúar 2013 en frá og með þeirri dagsetningu skulu skírteinin gefin út samkvæmt hinum nýja gildistíma, eða í 15 ár (þskj. 724 á 141. löggjafarþingi 2012-2013, bls. 1).
Því næst er í frumvarpinu tekið fram að með lögunum sé innleitt ákvæði a-liðar 2. mgr. 7. gr. umræddrar tilskipunar. Í því ákvæði kemur fram að frá og með 19. janúar 2013 skuli stjórnsýslulegur gildistími ökuskírteina, sem aðildarríki gefa út fyrir nánar tilgreinda flokka, vera 10 ár. Aðildarríki geti þó kosið að gefa út slík ökuskírteini með stjórnsýslulegum gildistíma sem sé allt að því 15 ár. Í c-lið málsgreinarinnar kemur fram að endurnýjun ökuskírteinis geti sjálfkrafa haft í för með sér nýjan stjórnsýslulegan gildistíma, að því er varðar annan flokk eða aðra flokka þar sem handhafi skírteinisins hefur ökurétt, svo fremi að það sé í samræmi við skilyrðin sem mælt sé fyrir um í tilskipuninni.
Tilskipun 2006/126/EB var innleidd með reglugerð nr. 830/2011, um ökuskírteini, sbr. 52. gr. reglugerðarinnar. Í 2. mgr. 19. gr. reglugerðarinnar kemur m.a. fram að endurnýja megi ökuskírteini að loknum gildistíma þess enda fullnægi umsækjandi enn skilyrðum til að fá ökuskírteini útgefið.
2
Í fyrrgreindum úrskurði ráðuneytisins 13. nóvember 2023 voru atvik máls yðar fyrir mistök heimfærð undir eldri umferðarlög nr. 50/1987. Í kjölfar fyrirspurnar umboðsmanns leiðrétti ráðuneytið úrskurðinn, sbr. 2. mgr. 23. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, eins og upplýst var um í bréfi ráðuneytisins til yðar 14. mars sl. Í niðurstöðu úrskurðarins er nú vísað til viðeigandi ákvæða laga nr. 77/2019, sem tóku gildi 1. janúar 2020 og felldu þar með lög nr. 50/1987 úr gildi.
Í úrskurði ráðuneytisins kemur fram að þér hafið sótt um endurnýjun aukinna réttinda og fengið útgefið nýtt fullnaðarskírteini. Við endurnýjun hinna auknu ökuréttinda hafi gildistími ökuskírteinisins, þ. á m. fólksbíla- og mótorhjólaökuréttinda, orðið 15 ár. Þá kemur eftirfarandi fram í rökstuðningi fyrir niðurstöðu málsins:
Samkvæmt 3. mgr. 60. gr. umferðarlaga nr. 77/2019 gildir fullnaðarökuskírteini í 15 ár. Er í lögunum nú kveðið á um 15 ára gildistíma fullnaðarskírteinis í stað þess að áður gilti skírteinið til 70 ára aldurs skírteinishafa. Þegar kærandi endurnýjaði ökuskírteini sitt bar sýslumanni því að kveða á um 15 ára gildistíma ökuréttinda í samræmi við fyrrnefnt ákvæði umferðarlaga enda ber við endurnýjun réttinda að fylgja fyrirmælum þeirra laga sem í gildi eru þegar endurnýjunin á sér stað. Þá er réttilega á það bent af hálfu sýslumanns að þegar bætt er við ökuréttindum eru öll réttindi samkvæmt skírteininu endurnýjuð í samræmi við gildandi lög á þeim tíma sem endurnýjunin á sér stað.
Í skýringum ráðuneytisins er m.a. vísað til áðurrakinna breytinga sem gerðar voru á eldri umferðarlögum nr. 50/1987 í samræmi við ákvæði tilskipunar 2006/126/EB. Bendir ráðuneytið á að í skýringum með umræddri tilskipun komi t.a.m. fram að hinn nýi stjórnsýslulegi gildistími muni hafa áhrif á ökuskírteini sem hafi verið veitt eða aflað fyrir gildistöku tilskipunarinnar við endurnýjun skírteina. Umfjöllun í lögskýringargögnum með lögum nr. 152/2012 á þá leið að lögin skyldu ekki hafa áhrif á ökuréttindi sem hafi verið veitt eða aflað fyrir gildistökudag laganna feli einungis í sér að ekki ætti að stytta gildistíma allra þegar útgefinna ökuskírteina niður í 15 ár við gildistöku laganna. Þegar kæmi að endurnýjun ökuskírteinis þá bæri hins vegar að endurnýja skírteinið í samræmi við gildandi lög. Sú endurnýjun gæti leitt til þess að gildistími annarra réttindaflokka ökuréttinda breyttist í samræmi við gildistíma ökuskírteinisins. Ekki sé þá um að ræða skerðingu á ökuréttindum enda megi samkvæmt 19. gr. reglugerðar nr. 830/2011 endurnýja skírteini að loknum gildistíma þess enda fullnægi umsækjandi enn skilyrðum til að fá ökuskírteini útgefið.
Eftir að hafa kynnt mér kvörtunina, ákvörðun ráðuneytisins og frekari skýringar þess, og að virtu því sem rakið hefur verið hér að framan um þau sjónarmið sem bjuggu að baki breytingum á gildistíma ökuskírteina í lögum, tel ég ekki tilefni til að gera athugasemdir við fyrrgreinda niðurstöðu ráðuneytisins um að staðfesta ákvörðun sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu um gildistíma ökuréttinda yðar. Horfi ég þá einnig til þess að ekki er annað komið fram en að meðferð málsins hafi verið í samræmi við gildandi lög sem kveða skýrlega á um gildistíma útgefinna ökuskírteina í samræmi við þjóðréttarlegar skuldbindingar ríkisins.
III
Með vísan til framangreinds lýk ég athugun minni á kvörtun yðar, sbr. a-lið 2. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis.