Kvartað var yfir framkvæmd bólusetninga vegna COVID-19, þ.e. valkostum um tegund bóluefnis og óskað eftir að umboðsmaður úrskurðaði sem fyrst að viðkomandi ætti rétt á tafarlausum aðgangi að bóluefni frá öðrum en tveimur tilgreindum framleiðendum.
Viðkomandi var bent á að ekki væri gert ráð fyrir að umboðsmaður veitti almennar álitsgerðir samkvæmt beiðni eða svaraði almennum lögspurningum. Málið hefði ekki verið lagt í farveg hjá stjórnsýslunni og því ljóst að ekki væru lagaskilyrði fyrir umboðsmann til að taka kvörtunina til frekari athugunar.
Umboðsmaður lauk málinu með bréfi, dags. 7. maí 2021, sem hljóðar svo:
Ég vísa til kvörtunar yðar sem barst umboðsmanni Alþingis 28. apríl sl., beinist að sóttvarnalækni og lýtur að framkvæmd bólusetninga sem nú standa yfir vegna heimsfaraldurs COVID-19, nánar tiltekið valkostum fólks um tegund bóluefnis. Kemur fram að þér óskið þess að umboðsmaður úrskurði sem fyrst að þér eigið rétt á að fá tafarlausan aðgang að bóluefni frá öðrum en tveimur tilgreindum framleiðendum.
Hinn 26. apríl sl. var undirritaður kjörinn umboðsmaður Alþingis og tók við embætti 1. maí sl. Hefur hann því farið með mál þetta frá þeim tíma.
Í tilefni af kvörtun yðar tek ég fram að hlutverk umboðsmanns Alþingis er að hafa í umboði Alþingis eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga á þann hátt sem nánar greinir í lögum og tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins. Skal hann gæta þess að jafnræði sé í heiðri haft í stjórnsýslunni og að hún fari að öðru leyti fram í samræmi við lög, vandaða stjórnsýsluhætti og siðareglur settar á grundvelli laga um Stjórnarráð Íslands og laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, sbr. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis.
Samkvæmt 4. gr. laga nr. 85/1997 getur hver sá sem telur sig hafa verið beittan rangsleitni af aðilum sem heyra undir eftirlit umboðsmanns Alþingis samkvæmt 1. og 2. mgr. 3. gr. laganna kvartað af því tilefni til umboðsmanns og skal hann þá lýsa þeirri úrlausn eða annarri háttsemi stjórnvalds sem er tilefni kvörtunar, sbr. 1. mgr. 6. gr. laganna. Lögin gera jafnframt ráð fyrir að nýttar séu þær kæruleiðir sem kunna að vera fyrir hendi innan stjórnsýslunnar, sbr. 3. mgr. 6. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis, áður en kvartað er til umboðsmanns. Kvörtun í máli einstaklings eða lögaðila verður þannig að lúta að tilteknum athöfnum, athafnaleysi eða ákvörðunum stjórnvalda sem beinast sérstaklega að þeim sem leggur fram kvörtun eða varða beinlínis hagsmuni hans eða réttindi. Ekki er hins vegar gert ráð fyrir að umboðsmaður veiti almennar álitsgerðir samkvæmt beiðni eða svari almennum lögspurningum. Af þessu leiðir einnig að umboðsmaður úrskurðar ekki um réttindi eða skyldur einstaklinga og lögaðila vegna samskipta þeirra við stjórnvöld heldur veitir hann, að tilteknum lögbundnum skilyrðum fullnægðum, þeim sem þess óskar álit sitt á því, eftirá, hvort stjórnsýsla hafi farið fram í samræmi við lög, vandaða stjórnsýsluhætti og þær siðareglur sem tilgreindar eru í lögum nr. 85/1997.
Í kvörtun yðar er vísað til þess að áður hafi verið kvartað yfir þeim ákvörðunum og athöfnum sem lýst er í henni til sóttvarnalæknis. Henni fylgdu þó ekki frekari gögn og að öðru leyti verður ekki ráðið af að henni að þér hafið komið sjónarmiðum yðar á framfæri við heilbrigðis- eða sóttvarnayfirvöld og fengið viðbrögð við þeim eða að mál yðar hafi enn sem komið er verið lagt í sérstakan farveg innan stjórnsýslunnar. Með hliðsjón af því sem að ofan er rakið er því ljóst að lagaskilyrði brestur til þess að ég geti tekið kvörtun yðar til frekari athugunar.
Að þessu leyti tek ég einnig fram, og þá í tengslum við framkvæmd bólusetninga vegna COVID-19, að ekki er gert ráð fyrir því að einstaklingum sé skylt að láta bólusetja sig eða verða við boðun í bólusetningu með bóluefni frá tilteknum framleiðanda. Á vefsíðum Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins og landlæknisembættisins má finna upplýsingar um farveg þeirra mála sem lúta að einstaklingum sem fengið hafa boð um bólusetningu með bóluefni frá lyfjaframleiðandanum Astra Zeneca en hafa ekki þegið, eða munu ekki þiggja, þá bólusetningu. Tengla á þessar síður má nálgast hér: www.covid.is/bolusetningar. Þar kemur m.a. fram að heilsugæslan geti óskað eftir öðru bóluefni fyrir einstaklinga ef rökstudd ástæða byggð á sjúkraskrá er til staðar. Ef viðkomandi er með ákveðnar frábendingar fyrir Astra Zeneca getur heilsugæslan tekið við þeim upplýsingum. Ef ekki er um tiltekna undirliggjandi sjúkdóma að ræða, og þá fyrst og fremst segamyndun í bláæðum eða sjaldgæfa blóðsjúkdóma, sé ekki hægt að fá annað bóluefni fyrr en í júní þegar auglýst verða opin hús.
Með hliðsjón af ofangreindu, og með vísan til 1. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis, lýk ég hér með umfjöllun vegna málsins.