Kvartað var yfir framkvæmd bólusetninga vegna COVID-19, þ.e. valkostum um tegund bóluefnis, með vísan til jafnræðisreglu stjórnarskrár.
Ekki varð séð að viðkomandi hefði komið sjónarmiðum sínum á framfæri við heilbrigðis- eða sóttvarnayfirvöld og fengið viðbrögð við þeim eða málið lagt í sérstakan farveg innan stjórnsýslunnar. Því voru ekki lagaskilyrði til að umboðsmaður gæti tekið kvörtunina til frekari athugunar.
Umboðsmaður lauk málinu með bréfi, dags. 7. maí 2021, sem hljóðar svo:
Ég vísa til kvörtunar yðar sem barst umboðsmanni Alþingis 6. maí sl., beinist að sóttvarnalækni og Heilsugæslunni á höfuðborgarsvæðinu og lýtur að framkvæmd bólusetninga sem nú standa yfir vegna heimsfaraldurs COVID-19, nánar tiltekið valkostum fólks um tegund bóluefnis. Kemur fram að þér teljið að ákvörðunartaka um þá tegund bóluefnis sem yður hefur verið boðið stangist á við jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár.
Í tilefni af kvörtun yðar tek ég fram að hlutverk umboðsmanns Alþingis er að hafa í umboði Alþingis eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga á þann hátt sem nánar greinir í lögum og tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins. Skal hann gæta þess að jafnræði sé í heiðri haft í stjórnsýslunni og að hún fari að öðru leyti fram í samræmi við lög, vandaða stjórnsýsluhætti og siðareglur settar á grundvelli laga um Stjórnarráð Íslands og laga um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, sbr. 1. mgr. 2. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis.
Samkvæmt 4. gr. laga nr. 85/1997 getur hver sá sem telur sig hafa verið beittan rangsleitni af aðilum sem heyra undir eftirlit umboðsmanns Alþingis samkvæmt 1. og 2. mgr. 3. gr. laganna kvartað af því tilefni til umboðsmanns og skal hann þá lýsa þeirri úrlausn eða annarri háttsemi stjórnvalds sem er tilefni kvörtunar, sbr. 1. mgr. 6. gr. laganna. Lögin gera jafnframt ráð fyrir að nýttar séu þær kæruleiðir sem kunna að vera fyrir hendi innan stjórnsýslunnar, sbr. 3. mgr. 6. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis, áður en kvartað er til umboðsmanns. Kvörtun í máli einstaklings eða lögaðila verður þannig að lúta að tilteknum athöfnum, athafnaleysi eða ákvörðunum stjórnvalda sem beinast sérstaklega að þeim sem leggur fram kvörtun eða varða beinlínis hagsmuni hans eða réttindi. Ekki er hins vegar gert ráð fyrir að umboðsmaður veiti almennar álitsgerðir samkvæmt beiðni eða svari almennum lögspurningum.
Af kvörtun yðar verður ekki ráðið að þér hafið komið sjónarmiðum yðar á framfæri við heilbrigðis- eða sóttvarnayfirvöld og fengið viðbrögð við þeim eða að mál yðar hafi enn sem komið er verið lagt í sérstakan farveg innan stjórnsýslunnar fyrir utan það að yður hefur verið boðin bólusetning. Með hliðsjón af því sem að ofan er rakið er því ljóst að lagaskilyrði brestur til þess að ég geti tekið kvörtun yðar til frekari athugunar.
Að þessu leyti tek ég einnig fram að ég vefsíðum Heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins og landlæknisembættisins má finna upplýsingar um farveg þeirra mála sem lúta að einstaklingum sem fengið hafa boð um bólusetningu með bóluefni frá lyfjaframleiðandanum Astra Zeneca en hafa ekki þegið, eða munu ekki þiggja, þá bólusetningu. Tengla á þessar síður má nálgast hér: www.covid.is/bolusetningar. Þar kemur m.a. fram að heilsugæslan geti óskað eftir öðru bóluefni fyrir einstaklinga ef rökstudd ástæða byggð á sjúkraskrá er til staðar. Ef viðkomandi er með ákveðnar frábendingar fyrir Astra Zeneca getur heilsugæslan tekið við þeim upplýsingum. Ef ekki er um tiltekna undirliggjandi sjúkdóma að ræða, og þá fyrst og fremst segamyndun í bláæðum eða sjaldgæfa blóðsjúkdóma, sé ekki hægt að fá annað bóluefni fyrr en í júní þegar auglýst verða opin hús.
Þar sem kvörtun yðar byggist á því að í framkvæmd stjórnvalda á bólusetningum felist mismunun á grundvelli kyns bendi ég að lokum á að 1. mgr. 8. gr. laga nr. 151/2020, um stjórnsýslu jafnréttismála, tekur kærunefnd jafnréttismála til meðferðar kærur sem til hennar er beint eftir því sem mælt er fyrir um í lögum um jafnréttismál og kveður upp skriflegan úrskurð um hvort ákvæði þeirra laga hafi verið brotin. Ef þér teljið umrædda framkvæmd stjórnvalda fela í sér brot, s.s. á 16. gr. laga nr. 150/2020, um jafna stöðu og jafnan rétt kynjanna, þar sem lagt er almennt bann við mismunun á grundvelli kyns, getið þér því freistað þess að leggja fram kæru hjá nefndinni. Ég tek hins vegar fram að með þessari ábendingu hef ég að sjálfsögðu enga afstöðu tekið til þess hvaða meðferð eða afgreiðslu slík kæra ætti að hljóta af hálfu nefndarinnar.
Með hliðsjón af ofangreindu, og með vísan til 1. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis, lýk ég hér með umfjöllun vegna málsins.