Bréf

I

Vísað er til kvörtunar yðar 27. janúar sl. fyrir hönd A sem lýtur að Útlendingastofnun og kærunefnd útlendingamála. Samkvæmt gögnum málsins féllst Útlendingastofnun á umsókn A um ótímabundið dvalarleyfi 27. maí 2020.

Kvörtun yðar beinist að stjórnsýslu stofnunarinnar fyrir útgáfu dvalarleyfisins auk þess sem gerðar eru athugasemdir við úrskurð kærunefndar útlendingamála nr. 29/2021 frá 22. janúar 2021. Eru gerðar athugasemdir við ýmis atriði í þeim efnum en af þeim verður meðal annars ráðið að þér teljið að kærunefndin hafi fjallað um samskipti sem voru málinu óviðkomandi, starfsmenn nefndarinnar hafi ekki vikið sæti við meðferð málsins og ófullnægjandi afstaða hafi verið tekin til röksemda kæranda.

II

Eins og að framan greinir ákvað Útlendingastofnun 27. maí 2020 að veita A ótímabundið dvalarleyfi. Endanleg niðurstaða stjórnvaldsins var því í samræmi við umsókn hennar, þótt þér hafið sem fyrr segir athugasemdir við stjórnsýsluna í aðdraganda hennar.

Samkvæmt 1. mgr. 2. gr. laganna er hlutverk umboðsmanns að hafa í umboði Alþingis eftirlit með stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga á þann hátt sem nánar greinir í lögunum og tryggja rétt borgaranna gagnvart stjórnvöldum landsins. Skal hann gæta þess að jafnræði sé í heiðri haft í stjórnsýslunni og hún fari að öðru leyti fram í samræmi við lög, vandaða stjórnsýsluhætti og þær siðareglur sem tilgreindar eru í lögunum. Í 2. mgr. 4. gr. er svo kveðið á um að hver sá sem telur sig hafa verið beittan rangsleitni af hálfu einhvers þess aðila, sem fellur undir starfssvið umboðsmanns, geti kvartað af því tilefni til umboðsmanns.

Í 10. gr. laga nr. 85/1997 er fjallað um lyktir máls. Í 1. mgr. ákvæðisins kemur fram að telji umboðsmaður þegar í upphafi að kvörtun gefi ekki nægilegt tilefni til nánari athugunar eða uppfylli ekki skilyrði laganna til frekari meðferðar skuli hann tilkynna þeim sem kvartað hefur þá niðurstöðu. Í b-lið 2. mgr. 10. gr. segir að hafi umboðsmaður tekið mál til nánari athugunar geti hann látið í ljós álit sitt á því hvort athöfn stjórnvalds brjóti í bága við lög eða hvort annars hafi verið brotið gegn vönduðum stjórnsýsluháttum eða þeim siðareglum sem nánar eru tilgreindar í lögunum. Þá segir að sæti athafnir stjórnvalds aðfinnslum eða gagnrýni umboðsmanns geti hann jafnframt beint tilmælum til stjórnvalds um úrbætur. Í c-lið 2. mgr. 10. gr. kemur svo fram að varði kvörtun réttarágreining sem á undir dómstóla og eðlilegt er að þeir leysi úr geti umboðsmaður lokið máli með ábendingu um það.

Á grundvelli 10. gr. laga nr. 85/1997, sbr. einnig 5. gr. sömu laga, hefur umboðsmaður Alþingis svigrúm til að ákveða hvaða mál hann telur tilefni til að fjalla nánar um og þá með hvaða hætti, meðal annars með tilliti til mikilvægis þeirra, fjölda mála og þeirra takmörkuðu fjárveitinga og mannafla sem umboðsmaður hefur til umráða. Hér kann einnig að skipta máli hvort og þá hvaða möguleikar eru á að umboðsmaður geti beint tilmælum til stjórnvalds sem kunna að hafa þýðingu fyrir réttarstöðu þess sem hefur kvartað til umboðsmanns. Ef stjórnvald hefur fallist á afstöðu þess sem kvartar til umboðsmanns Alþingis er að jafnaði ekki tilefni fyrir umboðsmann að taka málsmeðferð stjórnvaldsins til sérstakrar athugunar þótt undantekningar geti verið á því.

Með vísan til þess sem er rakið að framan og þar sem ekki verður annað ráðið af gögnum málsins en að niðurstaða Útlendingastofnunar hafi sem fyrr segir verið í samræmi við óskir kvartanda tel ég ekki nægt tilefni til að taka kvörtunina til meðferðar. Í samhengi við framangreint vek ég að lokum athygli yðar á að í undantekningartilvikum kann ófullnægjandi málsmeðferð stjórnvalds að leiða til skaðabótaskyldu hins opinbera. Ef þér teljið yður hafa orðið fyrir tjóni sökum ólögmætrar og saknæmrar háttsemi Útlendingastofnunar eða kærunefndar útlendingamála kann því að vera að þér eigið rétt á skaðabótum, sjá til hliðsjónar til dæmis dóma Hæstaréttar 30. október 2008 í máli nr. 70/2008 og 4. maí 2016 í máli nr. 585/2015 og dóm Landsréttar 5. febrúar 2021 í máli nr. 772/2019.

Það fellur hins vegar almennt ekki að hlutverki umboðsmanns að taka afstöðu til skaðabótaskyldu stjórnvalda þar sem yfirleitt er þörf á sönnunarfærslu í því skyni, svo sem um atvik máls og tilvist og umfang skaðabótaskyldu. Því hefur verið litið svo á að það verði að vera hlutverk dómstóla að leysa úr slíkum ágreiningi, sbr. c-lið 2. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997. Ég árétta að með framangreindu hefur þó engin afstaða verið tekin til þess hvort tilefni sé fyrir yður að krefjast skaðabóta vegna málsins.

III

Með vísan til þess sem er rakið að framan lýk ég athugun minni á kvörtun yðar, sbr. 1. mgr. og c-lið 2. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997.