Bréf

Vísað er til kvörtunar yðar 11. apríl sl. sem beinist að úrskurðarnefnd um viðskipti við fjármálafyrirtæki.

Samkvæmt 3. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis, tekur starfssvið hans almennt til stjórnsýslu ríkis og sveitarfélaga og starfsemi einkaaðila að því leyti sem þeim hefur verið fengið opinbert vald til að taka ákvarðanir um rétt eða skyldu manna í skilningi 2. mgr. 1. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Úrskurðarnefnd um viðskipti við fjármálafyrirtæki er viðurkenndur frjáls úrskurðaraðili sem hlotið hefur viðurkenningu ráðherra samkvæmt 8. gr. laga nr. 81/2019, um úrskurðaraðila á sviði neytendamála. Nefndin starfar á grundvelli samþykkta sem tóku gildi 1. janúar sl. og fela jafnframt í sér samning á milli fjármála- og efnahagsráðuneytisins, Neytendasamtakanna og Samtaka fjármálafyrirtækja. Þær samþykktir leystu af hólmi eldri samþykktir og samning aðilanna en áður var jafnframt fjallað um nefndina í 19. gr. a. laga nr. 161/2002, um fjármálafyrirtæki. Í athugasemdum við umrætt ákvæði í frumvarpi til laganna kom fram að með tillögunni væri lagastoðum skotið undir tilvist nefndarinnar. Ákvæðið byggði á sambærilegu ákvæði í lögum um vátryggingarsamninga.

Í athugasemdum við tilvitnað ákvæði í lögum um vátryggingarsamninga nr. 30/2004, sem nú hefur verið fellt á brott, sagði m.a. orðrétt:

„Úrskurðarnefnd í vátryggingamálum er ekki stjórnsýslunefnd, hún fer ekki með stjórnsýsluvald og mælir ekki fyrir um réttindi og skyldur þeirra sem fara með mál fyrir nefndina. Úrskurðir hennar eru ekki bindandi og þeim verður ekki skotið til stjórnvalda. Nefndarmenn eru ekki opinberir starfsmenn. Nefndinni má helst líkja við samningsbundinn gerðardóm.“ (Alþt. 2003-2004, A-deild, bls. 1216.)

Með 4. gr. laga nr. 19/2021, um breytingu á ýmsum lögum er varða úrskurðaraðila á sviði neytendamála, var 19. gr. a laga nr. 161/2002 breytt og er þar ekki lengur mælt fyrir um tilvist úrskurðarnefndar um viðskipti við fjármálafyrirtæki. Í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum nr. 19/2021 kemur fram að markmið frumvarpsins sé að deilur við fjármálafyrirtæki, vátryggingafyrirtæki, vátryggingamiðlara og fasteignasala verði leystar hjá frjálsum viðurkenndum úrskurðaraðilum í stað lögbundinna úrskurðaraðila. Með því móti verði starfsemi úrskurðarnefndar í vátryggingamálum og úrskurðarnefndar um viðskipti við fjármálafyrirtæki færð nær upprunalegu fyrirkomulagi með samningi starfsgreinasamtaka og samtaka neytenda án þess að skerða aðgengi neytenda að skilvirkri og faglegri málsmeðferð utan dómstóla (sjá þskj. 574 á 151. löggj.þ. 2020-2021, bls. 4).

Samkvæmt framangreindu er nefndinni komið á fót með einkaréttarlegum samningi og þá er ekki lengur mælt fyrir um tilvist hennar í lögum. Nefndin telst því einkaréttarlegur aðili þótt hún hafi hlotið viðurkenningu ráðherra samkvæmt 8. gr. laga nr. 81/2019 og úrskurðir hennar eru ekki ákvarðanir um rétt eða skyldu manna í skilningi stjórnsýslulaga. Af því leiðir að umkvörtunarefni yðar fellur utan starfssviðs umboðsmanns eins og það er afmarkað í lögum nr. 85/1997 og brestur því lagaskilyrði til þess að kvörtun yðar verði tekin til meðferðar.

Í ljósi framangreinds lýk ég því athugun minni á málinu, sbr. 1. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997.