Bréf

I

Vísað er til kvörtunar yðar 14. júní sl. yfir töfum á rannsókn lögreglustjórans á Suðurlandi á kæru sem þér lögðuð fram vegna ætlaðs húsbrots.

Af fyrirliggjandi gögnum verður ráðið að með bréfi 4. nóvember 2022 hafi lögreglustjórinn á Suðurlandi vísað kæru yðar frá á grundvelli 4. mgr. 52. gr. laga nr. 88/2008, um meðferð sakamála, en ríkissaksóknari hafi fellt þá ákvörðun úr gildi og lagt fyrir lögreglustjóra að taka málið til rannsóknar 28. febrúar sl.

Með tölvubréfi 15. maí sl. var yður tjáð af starfsmanni lögreglustjóra að ráðgert væri að starfsmenn embættisins lykju rannsókn málsins á næstu vikum. Í sama bréfi var yður tjáð að umfangsmikil rannsókn alvarlegs sakamáls og önnur umfangsmikil verkefni lögregluþjóna hefðu hamlað skjótari framgangi rannsóknar á kæru yðar. Með öðru tölvubréfi 16. júní sl. var yður tjáð að málinu hefði verið úthlutað til rannsóknar og vonir stæðu til að þeirri rannsókn yrði lokið innan fjögurra vikna og málið færi þá til afgreiðslu hjá ákærusviði embættisins. Starfsmaður umboðsmanns hafði 17. júlí sl. samband við starfsmann lögreglustjórans á Suðurlandi í því augnamiði að fá upplýsingar um hvernig rannsókn á máli yðar miðaði. Var honum tjáð að embætti lögreglustjóra ráðgerði að rannsókn lyki á næstu tveimur vikum og að henni lokinni yrði málið sent ákærusviði embættisins til frekari meðferðar. Með tölvubréfi 28. júlí sl. voruð þér upplýstir um að skýrslutökur hefðu farið fram í þeirri viku, sem og frekari gagnaöflun.

II

Í 6. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis, er kveðið á um skilyrði þess að kvörtun verði tekin til meðferðar af hálfu umboðsmanns. Samkvæmt 3. mgr. 6. gr. er gert ráð fyrir að umboðsmaður hafi ekki afskipti af máli fyrr en stjórnvöld, þ.m.t. æðra stjórnvald, hafi lokið umfjöllun sinni um málið. Ákvæði þetta er byggt á því sjónarmiði að stjórn­völd skuli fá tækifæri til að leiðrétta ákvarðanir sem hugsanlega eru rangar áður en farið er til aðila utan stjórnkerfis þeirra með kvörtun. Af því leiðir m.a. að almennt verður mál ekki tekið til með­ferðar af hálfu umboðsmanns á grundvelli kvörtunar fyrr en það hefur verið endanlega til lykta leitt.

Þegar umboðsmanni berast kvartanir vegna tafa á afgreiðslu mála og fyrir liggur að mál hefur verið til meðferðar í nokkurn tíma og sá sem í hlut á hefur ítrekað erindi sitt hefur almennt, þrátt fyrir áður­nefnda reglu, verið farin sú leið að spyrjast fyrir um hjá stjórn­valdinu hvað líði afgreiðslu viðkomandi máls. Þetta hefur ekki síst verið gert til þess að greiða fyrir því að borgararnir fái sem fyrst úr­lausn sinna mála enda hefur reyndin í flestum tilvikum verið sú að stjórnvaldið hefur brugðist við og afgreitt málið eða gefið skýringar á því hvað hafi valdið töfunum og hvenær ráðgert er að afgreiða málið. Í þessum tilvikum lýkur umboðsmaður þá athugun sinni á málinu. Þegar niður­staða liggur ekki fyrir hefur umboðsmaður hins vegar gætt varfærni við að taka afstöðu til þess að hvort tafir sem orðnar eru á tilteknum stjórn­sýslu­málum sem enn eru til meðferðar í stjórnsýslunni séu óeðlilegar eða óréttlættar í skilningi málshraða­reglunnar, þ.e. að afgreiðsla málsins hafi dregist „óhæfilega“ að teknu tilliti til sjónarmiða um atriði eins og umfang og eðli máls og almennt álag í starfsemi við­komandi stjórnvalds.

Auk framangreinds ber jafnframt að líta til þess að eftir breytingar sem komu til framkvæmda við gildistöku laga nr. 47/2015, um breytingu á lögum um meðferð sakamála og lögreglulögum, er stjórn­sýsla ákæruvalds á tveimur stigum. Samkvæmt 1. mgr. 21. gr. laga nr. 88/2008, um meðferð sakamála, hefur ríkissaksóknari eftirlit með fram­kvæmd ákæruvalds hjá öðrum ákærendum og samkvæmt 3. mgr. 21. gr. getur hann gefið öðrum ákærendum fyrirmæli um einstök mál sem þeim er skylt að hlíta. Hann getur kveðið á um rannsókn máls, mælt fyrir um framkvæmd hennar og fylgst með henni. Af því leiðir að málsaðili sem telur á sig hallað við rannsókn lögreglu eða málsmeðferð eftir að mál er komið til meðferðar hjá ákæranda getur beint erindi til ríkissaksóknara um það atriði. Fyrirmæli ríkissaksóknara eru bindandi fyrir lægra setta stjórn­valdið en það er komið undir ákvörðun stjórnvaldsins hvort það verður við tilmælum umboðsmanns, þótt það sé almennt raunin.

III

Fyrir liggur að erindum yðar hefur nýlega verið svarað af hálfu lögreglustjórans á Suðurlandi og í þeim svörum hefur yður verið gerð grein fyrir ástæðum þess að rannsókn máls yðar hefur tafist svo og fyrirætlunum embættisins um framgang rannsóknarinnar. Af síðustu svörum embættisins til yðar verður jafnramt ekki annað ráðið en að málið sé í farvegi. Í ljósi þessa, og að virtum þeim sjónarmiðum sem  að framan eru rakin, tel ég ekki tilefni til að taka kvörtun yðar til frekari meðferðar að svo stöddu. Ég bendi yður þó á þann möguleika að leita til ríkissaksóknara á grund­velli lögbundins eftirlits hans með handhöfum ákæruvalds.

Með vísan til þess sem rakið er að framan lýk ég meðferð minni á kvörtun yðar með vísan til 1. mgr. 10. gr. laga nr. 85/1997, um umboðsmann Alþingis.