09. desember 2019

Lægra settu stjórnvaldi ber að hlíta niðurstöðu æðra stjórnvalds

Það er meginregla stjórnsýsluréttar að lægra settu stjórn­valdi beri að hlíta niðurstöðu æðra stjórnvalds. Þótt lægra sett stjórnvald sé ekki sammála úrskurði æðra stjórnvalds getur það ekki litið fram hjá niðurstöðunni og sett málið í annan lagalegan farveg en úrskurður kveður á um.

Á þetta reyndi í máli sem umboðsmaður lauk nýverið með áliti. Í því höfðu hjón óskað eftir að Þjóðskrá Íslands leiðrétti fasteignamat fasteignar þeirra fimm ár aftur í tímann. Málið var til meðferðar hjá stjórnvöldum í um fimm ár áður en endanleg niðurstaða fékkst í það og þjóðskrá leiðrétti fasteignamatið í samræmi við úrskurð yfirfasteignamatsnefndar. Á þessum tíma kærðu hjónin ákvarðanir Þjóðskrár Íslands þrisvar sinnum til yfirfast­eigna­­matsnefndar. Auk þess leituðu þau til umboðsmanns bæði vegna tafa á afgreiðslu málsins og skorts á að stofnunin færi að úrskurðum nefndarinnar. Það var síðan ekki fyrr en umboðsmaður hafði ritað ráðuneyti málaflokksins bréf að þjóðskrá leiðrétti fasteignamatið endanlega til samræmis við úrskurð yfirfasteignamatsnefndar.

Í áliti umboðsmanns segir m.a. að til að stjórnsýslukæra skili borgurunum tilætluðum árangri verði lægra sett stjórnvöld að virða þá reglu að úrskurðir kæru­stjórn­valds séu bindandi fyrir lægra setta stjórnvaldið. Þjóðskrá hefði því sem lægra sett stjórnvald ekki haft svigúm til að leggja málið í annan lagalegan farveg þvert á niðurstöðu yfirfasteignamatsnefndar eða líta framhjá úrskurðum hennar í framkvæmd. Þá taldi umboðsmaður að verulega hefði skort á að þjóðskrá hefði afgreitt málið í samræmi við málshraðareglu stjórnsýslulaga.

Umboðsmaður ítrekaði að hann hefði áður bent á að af því fyrirkomulagi að setja upp sjálfstæðar úrskurðarnefndir, eins og yfirfasteignamatsnefnd í þessu máli, hefðu slíkar nefndir takmörkuð úrræði til að bregðast við þegar lægra sett stjórnvald færi ekki að úrskurðum þeirra, sbr. álit í málum nr. 9937/2019 og 9606/2019.  Í þessu tilfelli taldi umboðsmaður að ástæða hefði verið til þess fyrir yfirfasteignamatsnefnd að upplýsa viðeigandi ráðuneyti um gang og stöðu málsins í ljósi yfirstjórnunar- og eftirlitsheimilda þess.

Umboðsmaður mæltist til þess að Þjóðskrá Íslands tæki mál þeirra sem kynnu að vera í sambærilegri stöðu og hjónin til endur­skoðunar og leysti úr þeim í samræmi við þau sjónarmið sem lýst væri í álitinu. Jafnframt var mælst til þess að þjóðskrá tæki framvegis mið af þeim sjónar­miðum í störfum sínum.

 

Álit umboðsmanns í máli nr. 9758/2018